Beogradski street art: Vodimo vas do najlepših murala u prestonici

Obiđite sa nama najpoznatije beogradske murale i saznajte njihov istorijat

Jedan od komentara na intervju sa nekim od naših najpoznatijih street art umetnica bila je molba čitateljke da otkrijemo gde se u Beogradu mogu videti najzanimljiviji murali. Pitanje smo shvatili ozbiljno. Toliko ozbiljno da smo odlučili da ovoj temi posvetimo kompletan tekst. I zato vas danas vodimo u jednu izuzetno zanimljivu šetnju Beogradom – onu u kojoj ćemo obići najlepše i najslavnije primere domaće street art umetnosti. Krećemo. Pratite nas.

Veliki klasici: prepoznatljive beogradske slike

Kada se pomene umetnost koja krasi zidove beogradskih zgrada, često prvo pomislimo na grafite i dela talentovanih amatera. Međutim, ovu šetnju, odnosno priču, započinjemo radovima akademskih slikara. Idemo najpre do Studentskog trga, konkretnije do Filozofskog fakulteta, na čijoj se fasadi nalazi jedan od najznačajnijih beogradskih murala – mural kreiran povodom IX samita Pokreta nesvrstanih, a koji potpisuje Vladimir Veličković, jedan od najvećih srpskih slikara 20. veka.

Veličković je bio jedan od umetnika koji su ovim povodom, na odabranim lokacijama u Beogradu, oslikali neke od najvrednijih beogradskih murala.

Kako smo već u centru, svratićemo i do murala u Rajićevoj ulici znanog kao ”Student koji gleda u zid”. Prikaz mladića koji gleda u zid svojevrstan je simbol ovog dela grada još od 1984. godine kada je za Dan mladosti odlučeno da se oslikavanje zida kraj centralne gradske ulice poveri profesoru Čedomiru Vasiću i studentima Fakulteta likovnih umetnosti. Tada je odabrano rešenje studenta Perice Donkova. Mural je u dva navrata obnovljen. Najpre 2000, a onda i 2018. godine.

Naša maršruta dalje nas vodi do najslavnije beogradske ulice, Skadarlije. Tamo nas čeka delo slikara Slobodana Jevtića Pulike koje predstavlja jedan od najvećih murala u glavnom gradu. Kroz optičku varku autor je uspešno sakrio jedan manje reprezentativni deo Skadarlije (mural je oslikan na fasadi nekadašnje zgrade BIP-a) i pretvorio ga u zanimljiv punkt za ljubitelje zidnog slikarstva.

Iz Skadarlije brzo putujemo do Karađorđeve ulice i zastajemo na broju 33 jer se tamo nalazi još jedan klasik beogradskih zidova – nezaobilazan mural pod nazivom La santa de Beograd (Gospa Beograda), delo poznatog francuskog street umetnika REMEDA.

Mural koji datira iz 2008. godine postao je nezaobilazan kada je reč o street art-u, kako zbog svoje lokacije, tako i zbog simbolike. Kompozicija koja je uočljiva već s Brankovog mosta prikazuje sudbinu Beograda koji je trpeo brojna rušenja i dočekao brojne oporavke, te uspevao da održi specifičan duh grada.

Zeleni trag na zidu: ekologija i murali

Larpurlartizam naprosto ne ide uz Beograd. Stoga ne čudi što se među brojnim angažovanim porukama koje srećemo tokom obilaska grada u poslednje vreme ističu ekološki osvešćeni grafiti i murali.

Tako nas sa jednog zida zabrinuto posmatra Joda uz poruku: May nature be with you.

Za našu priču ipak je važniji jedan od najprepoznatljivijih beogradskih murala čija je glavna tema upravo zaštita prirode. Reč je o “Džinu koji jede drvo” umetnika pod pseudonimom BLU. U pitanju je mural koji je 2009. godine oslikan na fasadi zgrade u Pop Lukinoj 6, a pod pokroviteljstvom BELEF-a, organizacije ”Kiosk” i opštine Stari grad.

Džin kojeg vidimo umesto zuba ima stambene zgrade i njima pokušava da zagrize drvo čime nas nedvosmisleno podseća na nebrigu o prirodi u velikim gradovima.

Slična poruka nas čeka i na zidu Muzeja nauke i tehnike na Dorćolu. Odatle nas posmatra sirena zarobljena u jednoj od plastičnih flaša. Mural potpisuje poznata umetnica TKV koja nas vrlo vešto podseća na sramnu količinu otpada u našim rekama i jezerima, ali i morima i okeanima širom sveta.

Umetnice nas posmatraju

Neke od najinteresantnijih beogradskih zidova ukrasile su mlade umetnice. Najpoznatija je verovatno pomenuta TKV (The Kraljica Vila) čiji su ženski portreti i figure postali deo centralnog gradskog jezgra. Njeni radovi se mogu videti na zidovima stambenih zgrada, ali i na brojnim fasadama kafića, kao i u institucijama poput Francuskog instituta. Takođe, ona je prešla put od umetnice koja stvara u nepriznatoj oblasti kao što je street art do umetnice sa ordenom viteza umetnosti koji joj je dodelila Republika Francuska. Tri naša omiljena murala koja potpisuje TKV nalaze se na sledećim adresama: Dobračina 59b, Knjeginje Ljubice 18, Braće Krsmanovića 4 (KC Grad).

Još jedna umetnica čiji inspirativni radovi krase beogradske ulice jeste Tijana Tripković. Tijanini radovi prikazuju ženske figure, često u pokretu, koje su postale zaštitni znak ove umetnice. S druge strane, zajedno sa Barbarom Dimić u okviru tandema Krishka, Tijana je Savamali podarila nove stanovnike-duhove u akciji Ghost people of Savamala.

Podsetnika radi, TKV, Barbara i Tijana su ovog leta govorile za Brana’s Divine World, a ceo intervju možete pročitati ovde.

Od subverzivne umetnosti do obrazovnih institucija: murali u školama

Iako se u šetnji Beogradom može videti bezbroj umetničkih dela, posebnu pažnju valja posvetiti umetnosti koja komunicira s najmlađima. Tako se školarcima sa zida škole “Vladislav Ribnikar” (Kralja Milutina 10) obraća Mali Princ, sa čuvenom lisicom i avionom u drugom planu, što ne čudi budući da je ova škola poznata po učenju francuskog jezika. Zanimljivo je da je autor ovog murala street umetnik Andrej Josifovski Pijanista, inače poznat po provokativnim radovima.

Drugi zanimljiv školski mural je nastao u okviru BELEF-a na fasadi škole “Sveti Sava” (Nikolaja Krasnova 8). Autor ovog projekta je Vladimir Perić koji je odabrao krivudave motive kao simbol nade i energije mladih ljudi, te želje za osvajanjem znanja.

Umetnost u izlasku: murali kao deo ambijenta beogradskih lokala

Zidno slikarstvo i grafiti deo su šireg urbanog ambijenta, ali su neretko i tendenciozno inkorporirani u eksterijere beogradskih lokala. Tako se u Dorćol Platzu sa zidova ukazuju originalni radovi različitih street umetnika, među kojima dominiraju radovi pomenute ženske ekipe.

I gornji Dorćol se može pohvaliti mestima poput Blaznavca (Knjeginje Ljubice 18), kojima je street art jedan od elemenata zbog kog su prepoznatljivi. Zanimljiv je i Miraduro (Braće Krsmanovića 8) u Savamali čija živopisna fasada sažima glavne odlike portugalske kulture i poziva prolaznike da otkriju kulturu i kuhinju ove zemlje.

Donji Dorćol

Prilikom obilaska beogradskih murala nikako ne treba izostaviti one sa kojima je stari stambeni kompleks na donjem Dorćolu dobio novo ruho. Zahvaljujući umetnicima kao što su Artez, Pijanista i Farid Rueda, dorćolske višespratnice sada predstavljaju i zanimljiv muzej na otvorenom.

Murali su oslikani u okviru festivala ulične umetnosti ”Runway”. Nakon oslikavanja murala na Bežanijskoj kosi (videćete i njih u nastavku našeg vodiča) festival se preselio na Donji Dorćol. Tamo je upravo Pijanista oslikao najveći beogradski mural koji zauzima površinu od 400 metara kvadratnih. Njegov mural inspirisan je knjigom Stefana Tićmija “Ja sam Akiko”, koja slavi toleranciju, razumevanje i ljubav. Susedni mural, na kojem je prikazan čovek koji sebe ”ispaljuje” iz praćke, potpisuje Artez.

Tu je i ”Jelen”, poklon meksičkog umetnika Farida Rueda Beogradu. Sva tri murala smeštena su u ulici Tadeuša Košćuška, ali se murali najbolje vide sa pruge, kod stare železničke stanice Stari Grad.

Slike na zidu i van njega: motivi na neočekivanim tačkama u gradu

Obilazak Beograda prateći zidnu umetnost ne mora se zaustaviti na zidovima. Zapravo, slike su sa zidova počele da se šire i van okvira fasada. Na primer, ako šetate promenadom koja prolazi pored starog Železničkog mosta, uočićete mural koji se naziva ”Zamisli želju”, a potpisuju ga Marija i Stevan Šoln.

Ukoliko na Dorćolu, u blizini Osnovne škole ”Mihajlo Petrović Alas” obratite pažnju na pešačke prelaze, naići ćete na ”zebru” u malo drugačijem ruhu. A ponekad, dok prolazite pored običnog stuba, žardinjere ili čak kontejnera, uočićete male intervencije street umetnika koji delaju u Beogradu.

Insta-worthy

Ukoliko ne želite da otkrivate murale jednog kraja grada, već biste se usredsredili na jedan stil ili jednog umetnika i tako uobličili svoju turu, predlažemo da otkrijete murale koje radi Artez. Na različitim lokacijama u gradu uočićete radove na kojima dominiraju prepoznatljive ženske figure. Naš odabir za ovu turu su Cozy life na Bežanijskoj kosi, portret žene u Batutovoj ulici i Tea party na Banovom brdu (fasada zgrade bioskopa ”Roda”).

Morate priznati da smo vam zadali ozbiljan domaći zadatak. I zato, iskoristite ove jesenje dane i krenite sa kišobranom (ili bez njega) u otkrivanje umetnosti koja vas čeka na zidovima Beograda. Pored mape ispisane u prethodnim redovima, čeka vas i ona klasična. Takođe, za jedan ovakav obilazak možete se pripremiti uz adekvatnu literaturu, poput knjige Street art Belgrade. A svoju potragu možete olakšati i prijavom na vođene street art ture koje su odnedavno u ponudi nekoliko beogradskih turističkih agencija. Šta god da odaberete i za koju god opciju da se odlučite, jedno je sigurno – uživaćete!